Szczelina odbytu to ubytek błony śluzowej, czyli owrzodzenie w dolnej części kanału odbytu, które prowadzi do rozwoju miejscowego stanu zapalnego. Najczęściej szczelina przypomina podłużne pęknięcie, a wokół zmiany widoczne jest zaczerwienienie oraz obrzęk. Odsłonięcie tkanek jest przyczyną dużego bólu pojawiającego się przy wypróżnianiu. Ponadto podrażnienie powoduje odruchowy skurcz zwieracza wewnętrznego odbytu, co prowadzi do nasilenia dolegliwości.

Szczelina odbytu może mieć postać ostrą lub przewlekłą. Szczelina ostra odbytu jest zazwyczaj niewielka, a dzięki szybkiej reakcji i odpowiedniemu leczeniu z łatwością się goi. Szczelina przewlekła odbytu powstaje natomiast na podłożu przewlekłego stanu zapalnego w okolicy kanału odbytu. Osiąga wtedy większe rozmiary, a cały proces trwa od kilku do kilkunastu tygodni. Poza tym w jej wnętrzu mogą być widoczne włókna mięśnia zwieracza, a na brzegu najczęściej tworzy się fałd zgrubiałej skóry, który przypomina brodawkę.

Przyczyną powstania szczeliny odbytu jest uraz mechaniczny, do którego może dojść w wyniku:

Do powstania szczeliny w głównej mierze przyczyniają się także choroby zapalne jelit, które prowadzą do przewlekłego stanu zapalnego błony śluzowej. Szczelina odbytu często pojawia się również podczas porodu, kiedy może dojść do urazu kanału wskutek zwiększonego długotrwałego parcia i niedokrwienia tkanek krocza.

Głównym objawem szczeliny odbytu jest dyskomfort i ból okolicy odbytu, nasilający się podczas oddawania stolca. Często w tym przypadku towarzyszy również wzmożone napięcie mięśnia zwieracza, które przyczynia się do dodatkowego podrażnienia szczeliny. Funkcjonuje to na zasadzie błędnego koła. Krwawienie z rany można zauważyć po użyciu papieru toaletowego, a ból i świąd jest odczuwalny nawet do kilku godzin po wypróżnieniu.

Odróżnienie szczeliny od innych zmian jest jednak trudne dla pacjenta, więc w sytuacji zaobserwowania niepokojących objawów należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza proktologa. Leczenie tej choroby rozpoczyna się od właściwej diagnostyki, a w tym przeprowadzenia wywiadu z chorym. Następnie na podstawie wielkości i stopnia zaawansowania szczeliny lekarz dobiera odpowiednią metodę postępowania. Wyróżnia się leczenie zachowawcze i zabiegowe. Leczenie zachowawcze polega na poprawie właściwości fizycznych stolca, co zmniejsza ryzyko podrażnienia błony śluzowej. Dla pacjenta dobierana jest odpowiednia dieta bogata w błonnik. Często zalecane jest również miejscowe stosowanie maści przyspieszających gojenie rany. Bardzo ważnym elementem są także nasiadówki w ciepłej wodzie z dodatkiem mydła. Natomiast w przypadku niepowodzenia leczenia zachowawczego wskazane jest leczenie chirurgiczne, które polega na wycięciu szczeliny odbytu oraz rozciągnięciu zwieracza wewnętrznego. Coraz popularniejsze jest laserowe usuwanie szczeliny, które zapewnia bezbolesne i szybkie gojenie się rany.

Popularne problemy